Oświetlenie w miejscu pracy na stanowisku biurowym – normy i natężenie

Aby pracownicy mogli właściwie wykonywać swoje obowiązki, powinni mieć zapewnione prawidłowe warunki na stanowisku pracy. Sformułowanie to brzmi jednak bardzo abstrakcyjnie i enigmatycznie. Pochylmy się więc nad jego częścią składową, czyli doborem właściwego oświetlenia, co pozwoli nam zrozumieć, w jaki sposób natężenie światła wpływa na komfort oraz wydajność pracy. Jak zatem wybrać prawidłowe natężenie światła dla danego typu wykonywanej pracy?

Na szczęście nie musimy próbować rozwiązywać tego dylematu samodzielnie. Wystarczy, że odwołamy się do przepisów, które podają właściwe normy oświetlenia na stanowisku. Warto także jeszcze na samym początku wyjaśnić, czym w ogóle jest natężenie światła. Jak podają definicje, natężenie światła to ilość światła, które zostaje wysłane ze źródła i po natrafieniu na swej drodze na różne obiekty (np. krzesła, szafy, ściany itp.), dociera do danego miejsca docelowego. Poszukując precyzyjnych informacji na temat właściwego natężenia światła, możemy zajrzeć do poniższych dokumentów, które szczegółowo objaśniają to zagadnienie i narzucają właściwe normy natężenia oświetlenia. Są to:

• Kodeks Pracy;
• Rozporządzenie Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposażonych w monitory ekranowe;
• PN-EN 12665:2008: Światło i oświetlenie – Podstawowe terminy oraz kryteria określania wymagań dotyczących oświetlenia;
• PN EN 12464–1:2012: Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Część 1 – Miejsca pracy we wnętrzach);
• PN-71/E-02034: Oświetlenie elektryczne terenów budowy, przemysłowych, kolejowych, portowych oraz dworców i środków transportu publicznego;
• PN-84/E-02033: Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym;
• Oraz PN-84/E-0203: Urządzenia elektroenergetyczne. Oświetlenie elektryczne obiektów energetycznych.

Oświetlenie w miejscu pracy

Jak wynika z tych źródeł, właściwie oświetlenie musi gwarantować bezpieczeństwo pracownika oraz umożliwiać mu wykonywanie jego obowiązków bez poczucia zmęczenia, oraz konieczności zbytniego wytężania wzroku. Brak właściwego natężenia światła zwiększa bowiem ryzyko wypadków w pracy oraz popełnienia błędów, a także zmniejsza poziom koncentracji i efektywności. Odpowiednie oświetlenie stanowiska pracy jest zatem tak w interesie pracownika, jak i pracodawcy. W końcu obojgu zależy na jak najlepszej wydajności.

Normy oświetlenia wyznaczone dla danego stanowiska zależą także od rodzaju wykonywanej pracy oraz od pomieszczenia, w jakim pracownik przebywa podczas realizacji swoich obowiązków. Inne więc będzie zapotrzebowanie na światło u pracownika biurowego korzystającego z monitora, a inne u spawacza, kreślarza lub lakiernika. Zgodnie z przepisami, natężenie oświetlenia mierzone jest w luxach, a rozpiętość prawidłowego natężenia oświetlenia sięga od 200 do aż 1500 luxów, w zależności od czynności wykonywanych przez pracownika. I tak wspomniany już pracownik używający komputera powinien mieć zapewnione 500 luxów, spawacz potrzebuje 300 luxów, kreślarz – 750, a lakiernik aż 1000.

Instalacja systemów oświetleniowych dla pracowników związana jest zatem z właściwym doborem natężenia oświetlenia, o które najlepiej zadbać już na samym początku, na etapie wyboru miejsca pracy. Jeśli jednak twoi pracownicy skarżą się na ból oczu lub nawracające migreny albo sam zauważasz u siebie takie objawy, być może winowajcą jest po prostu niewłaściwy dobór intensywności światła. Warto wówczas przeprowadzić badania natężenia oświetlenia. Pomiar natężenia oświetlenia na stanowisku pracy przeprowadzić możemy przy pomocy specjalnego urządzenia zwanego luksomierzem. Poprawne dokonanie analizy wymaga precyzji oraz umiejętności właściwej obsługi urządzenia. Należy więc zadbać o zachowanie odpowiedniej temperatury oraz wilgotności powietrza podczas wykonywania pomiarów oświetlenia. Warto także pamiętać o tym, by nie blokować w żaden sposób dostępu światła do urządzenia, najlepiej także ubrać się na czarno, aby nie zaburzyć wyników pomiaru poprzez dobór jasnych kolorów, które dodatkowo odbijają światło. Nie wolno także zapomnieć o zasłonięciu okien podczas badania, które musi być przeprowadzane bez obecności światła dziennego. Dodatkowo należy mieć także na uwadze specyfikę związaną ze zmianą natężenia światła, wynikającą ze zużycia lamp. W celu otrzymania prawidłowych i miarodajnych pomiarów natężenia oświetlenia warto więc poprosić o pomoc specjalistę, który z pewnością przeprowadzi badania w sposób rzetelny, a także jako ekspert z pewnością doradzi, jakie ewentualne zmiany należy wprowadzić, aby zwiększyć komfort pracy u pracowników.

Norma oświetleniowa

Właściwe natężenie oświetlenia na stanowisku pracy zależne jest zatem od wielu czynników, począwszy od regulacji wynikających z normy PN – EN 12464 – 1 „Światło i oświetlenie. Oświetlenie miejsc pracy. Miejsca pracy we wnętrzach”, poprzez kształt oraz wielkość danego pomieszczenia, aż po rodzaj wykonywanej w nim pracy.

Normy oświetlenia na stanowisku pracy

Nieodpowiednie natężenie światła, które powoduje przemęczenie oczu, pociąga za sobą wiele konsekwencji, takich jak spadek efektywności, złe samopoczucie oraz utrata zdrowia pracownika (osłabienie wzroku czy krótkowzroczność), co w efekcie może doprowadzić do niebezpiecznych wypadków – odpowiedzialny pracodawca nie może do tego dopuścić. Światło na stanowisku pracy zazwyczaj powinno być rozproszone, bezcieniowe i pozbawione kontrastów. Ważne jest, aby dostosowując się do ustanowionych norm natężenia oświetlenia w miejscu pracy, zadbać nie tylko o prawidłowe natężenie światła sztucznego, o którym była mowa wyżej, ale także światła naturalnego, bowiem każde stanowisko powinno mieć także dostęp do oświetlenia z zewnątrz – wpływa to korzystnie na efektywność pracy, ponieważ zwiększa skupienie na wykonywanej czynności, a także umożliwia oczom chwilowy odpoczynek. Od czasu do czasu wzrok powinien mieć możliwość odpocząć, co jest możliwe tylko wtedy, jeśli skierujesz go na coś innego, a najlepiej na widok za oknem.

Pomiary oświetlenia

Z drugiej strony jednak, szczególnie w przypadku pracy przed monitorem, należy uważać na nadmierne nasłonecznienie powierzchni, ponieważ stanowi to niebezpieczeństwo dla oczu. Pomogą Ci w tym specjalne urządzenia, które umożliwią właściwy pomiar natężenia oświetlenia na stanowisku pracy, ale także rolety czy żaluzje w oknach. Warto także pamiętać, że stosunek natężenia oświetlenia pomiędzy różnymi stanowiskami pracy oraz pomieszczeniami, po których się przemieszczasz, nie powinien być większy niż 5:1, ponieważ jest to różnica, którą oczy znoszą najlepiej i szybciej przyzwyczajają się do zmiany oświetlenia.

Podczas wybierania prawidłowego natężenia światła należy także zwrócić uwagę na wyposażenie biura, np. na sprzęty czy meble biurowe – ich powierzchnie powinny być matowe i w żadnym wypadku nie mogą odbijać

Norma oświetleniowa – tryb dzienny a tryb nocny

Odpowiednio dostosowane oświetlenie w miejscu pracy to bardzo ważna kwestia, dlatego też powinno się je dostosować adekwatnie do rozmiaru danej powierzchni danego pomieszczenia – im większa przestrzeń, tym więcej będziemy mieć do czynienia z oświetleniem sufitowym LED. W przypadku małych gabinetów pojawi się natomiast więcej oświetlenia miejscowego. Nie bez znaczenia jest także tryb pracy – oświetlenie w miejscu pracy zgodne z normą oświetleniową będzie inne, jeśli pracujemy w trybie nocnym, a inne w trybie dziennym. Dla przykładu światło o barwie dziennej w biurze powinno mieścić się w granicach 5000-6500 K.